İstanbul Barosu Baro Dergisi Mart Nisan Sayısı

223 Teminat Kavramı ve İpotek • C. BEDİR ipotekli taşınmazın sahibinin ölmesi ihtimalinde dahi, taşınmaz üzerinde mülkiyet hakkı yahut sınırlı bir ayni hak iktisap eden üçüncü kişiler, ipo- tek hakkı sahibinin bu hakkını kendilerine karşı ileri sürmesine mani olamayacaklardır 54 . Bu kural taşınmaz üzerinde şahsi hak iktisap edenle- re ise evleviyetle uygulanacaktır. IV. İPOTEĞİN HUKUKÎ GELİŞİMİ Ayni teminatların bir türü olan ipoteğin hukukî gelişimini ele alırken belirtmemiz gerekir ki, günümüz modern hukuk sistemlerinin pek ço- ğunda görüleceği üzere, ayni teminatların ilk görünüş biçimleri Germen Hukuku ile Roma hukuku vasıtasıyla şekillenmiştir 55 . Romalıların ayni teminat olarak ilk olarak kullandıkları “fiducia” (inançlı akit), bir malın mülkiyetini sonradan geri almak üzere, “mancipatio” veya “in iure ces- sio” ile devretme yoluydu 56 . İkinci olarak ayni teminatın amacının dışında da kullanılabilen ve alacaklının da menfaatine olan “pignus” ile teminat maksadıyla malın mülkiyetinin devrinin gerekmesi hali sona erdirilmiş ve zilyetliğin devrinin yeterli görüldüğü bir döneme girilmiştir 57 . Sonradan teminat hakkının yalnızca bir “conventio” (anlaşma) yoluyla tesis edilebi- leceği kabul edildi ve malın fiilen devri gerekmeksizin (taşınmazlar için zilyetliğin nakli gerekmeden gösterilen teminat, “hypotheca” ile) malın te- minat amacıyla kullanımının önü açılmış oldu 58 . Yakın dönem Türk Hukukun’da ayni teminatlar ilk olarak Mecelle’de yer almıştır 59 . Rehne ilişkin hükümler 701-761. maddeleri arasında dü- zenlenmekteydi. Bu hükümler taşınır ve taşınmazlar için de uygulanırdı 60 . Bu hükümlere ek olarak Mecelle, bey’i bilvefa 61 (vefalı satış- Mecelle m. 54 Aybay/Hatemi, a.g.e., s. 271; Helvacı, (Sözleşmeden Doğan İpotek), s. 5; Şener, a.g.e., s. 5; Esener/Güven, a.g.e., s. 472. 55 Belgin Erdoğmuş, Roma Eşya Hukuku, 2. bs., İstanbul, Der Yayınları, 2003, s. 118 vd.; Havva Ayyıldız, Roma Hukukunda Ayni Teminat, (Yayımlanmamış Yükseklisans tezi), İstanbul, 1989, s. 5 vd.; Belgin Erdoğmuş, “Roma Hukukunda Borcun Ayni Teminatına Genel Bakış”, Ümit Yaşar Doğanay’ın Anısına Armağan, s. 255 vd.(255-274), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1982; Özcan Karadeniz Çelebican, Roma Eşya Hukuku, Turhan, Ankara, 2015, s. 296 vd; Başak Karaman, Roma Hukukunda Rehin Akti, İstan- bul, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, 2008, s. 25 vd; Kadir Gülten, Roma Hukuku’n- da Kefalet Akdi, Ankara, Adalet Yayınevi, 2007, s. 73; Reisoğlu, (Menkul Rehni), s. 6 vd. 56 Ziya Umur, Roma Hukuku Ders Notları, 3. tıpkı basım, İstanbul, Beta, 2010, s. 494; Çelebican, a.g.e., s. 297 vd. 57 Ayyıldız, a.g.e, s. 8. 58 Conventi pignoris (rehin anlaşması) ve detaylı bilgi için bkn. Umur, a.g.e., s. 495; Ayyıl- dız, a.g.e., s. 8. 59 Aslı ile birlikte tam metin için: Cengiz İlhan, Günümüz Türkçe’siyle Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye), Ankara, Yetkin Yayınları, 2011, s. 44 vd. 60 W. Padel/L. Steeg, De La Législation Fonciére Ottomane, A. Pedone, Paris, 1904, s. 150- 159., çev.: Halil Cin, “Rehin ve İpotek”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 22-23., Sayı 1-4., Yıl 1965-1966., s. 823, (823-828). 61 Yargıtay 14. HD. 10.04.1980, 1980/1482 E., 1980/2038 K.: “...Mecelle`nin rehin hakkı-