98 İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 93 • Sayı: 2 • Yıl: 2019
silci Kullanma Hakkı, Özel Hayatın Gizliliği Hakkı , Belirlilik olarak alt
sınıflara ayrılan genel mükellef hakları incelenecek, bunun akabinde ise,
Tarh ve Tahsil Sırasında Haklar, İdari Yollar Sırasında Haklar, Yargılama
Sırasında Haklar , Denetim Sırasında Hakları olarak alt başlıklara böl-
düğümü özel mükellef hakları incelenerek çalışmamızı sonlandıracağız.
BÖLÜM I
MÜKELLEF HAKLARI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR
1.1. MÜKELLEF HAKLARI KAVRAMI VE ÖNEMİ
Mükellef kavramı 213 sayılı Vergi Usul Yasasının 8. maddesinde ta-
nımlanmıştır. Buna göre; “
Mükellef, vergi kanunlarına göre kendisine
vergi borcu terettübeden gerçek veya tüzel kişidir.”
Vergi usul yasası-
nın 8. maddesinde yapılan tanımdan anlaşıldığı üzere vergi mükellefleri,
çeşitli vergi sınıflarına göre vergi ödemekle yükümlü tutulan gerçek ve
tüzel kişilerdir. Buna karşın tüzel kişilik sıfatına haiz olmayan adi şir-
ketler, gibi topluluklar topluluğu oluşturan gerçek kişiler nezdinde vergi
mükellefi olmaktadırlar. Bu bağlamda Vergi Usul Kanunu uyarınca vergi
mükellef olmak için Türk Medeni Kanunu nezdinde ehliyetin bulunması
zorunluluğu söz konusu değildir. Zira 213 sayılı VUS. 9/1. maddesi; “ Mü-
kellefiyet ve vergi sorumluluğu için kanuni ehliyet şart değildir.” şeklinde
belirtilmiştir.
Mükellef kavramı, kısaca vergi ödemekle yükümlü kişiler olarak be-
lirtebilir. Bu noktada mükellef hukuku ise, vergi ödemekle mükellef bu
kişilerin vergileme sıraları ile ilgili hakları olarak tanımlanabilir.
2
Bir baş-
ka deyişle, mükellef hukuku, vergi ödemekle yükümlü olan vergi mükel-
leflerinin olumlu veya olumsuz talepte bulunma yetkisi sağlayan bir dizi
haklardır.
3
Dolayısıyla mükellef hakları alanında muhatap alınan bir taraf
devlet iken diğer taraf vergi yükümlüsüdür. Vergi yükümlüsünün devlete
karşı ileri sürebileceği talepler mükellef hakları olarak belirtilir.
4
Mükellef ve mükellef hakları kavramının tahlilinden sonra değinilmesi
gereken bir diğer temel husus, mükellef haklarının nasıl bir önem arz etti-
ği sorusudur. Buna göre; var olan devletin varlığını sürdürebilmesi akıbe-
2
YALTI
, Vergi Yükümlüsünün Hakları, Beta Basım, İstanbul, 2006, s. 3.
3
DÖNMEZ
, “Yükümlü Hakları: Ortaya Çıkış Nedenleri ve Bir Kavramlaştırma Deneme-
si”, Yaklaşım, S. 136, Nisan, 2004, s. 57.; EGELİ,H. ve DAĞ,M. Türk Vergi Hukuku
Açısından Mükellef Haklarının Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, Sayı 163, Temmuz
2012,s.4
4
GÖKBEL
, Mükellef Hakları, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora
Tezi), Eskişehir, 2000, s. 9.;
BENTLEY
, “Definitions and Development”, Taxpayers’
Rights: An International Perspective, Ed. Bentley, Hyde Park Press, Adelaide, 1998, s. 4.
