226 İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 93 • Sayı: 2 • Yıl: 2019
hücresi uygulamaları bu Kanun kapsamı dışındadır’(m.1/3).Bu yüzden
kök hücreler, kan ürünü olarak değerlendirilmeyecektir.
Beşeri Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliği’ne göre “İnsan
kaynaklı tam kan, plazma veya kan fraksiyonları, bu Yönetmeliğin kap-
samı dışındadır”(m.2/f). Aynı yönetmelik ‘Kaynağı insan (insan kanı ve
insan kanında elde edilen ürünler) olan maddeler beşeri tıbbi ürün değil-
dir’(m.4/e). Bu hükme göre kök hücre ilaçların tabi olduğu mevzuata da
tabi değildir.
3
1.2. Kök Hücre Türleri
Kök hücreler farklı özellikte hücrelere farklılaşabilirler ve bu özellikle-
rini plastisite denir.Farklılaşma kapasiteleri elde edildikleri kaynağa göre
değişkenlik göstermektedir.Döllenmiş yumurta hücresinden bedenin tüm
hücreleri köken alır.Döllenmiş yumurta hücresi bu özelliği ile totipotent
olarak isimlendirilir.Totipotent hücrelerin plastisitesinin azalmasıyla de-
vam eden süreçle pluripotent hücreler oluşur.Bu hücreler plasenta hariç,
diğer tüm hücrelere farklılaşabilirler. Embriyo KH’lerinin elde edildiği
yapıya blastosist denir ve fetüsten elde edilen embriyonik üreme hücrele-
ri pluripotent niteliktedir. Blastositi izleyen yapıyla multipotent hücreler
oluşur.Multipotent hücreler farklılaşma özelliğine daha az sahiplerdir ve
erişkin kök hücreler bu özelliktedir.
4
1.3. Kök Hücre Kaynakları
Kök hücreler elde edikleri dokulara göre; embriyonik kök hücreler,fö-
tal kök hücreler, kordon kanı kök hücreleri,yetişkin kök hücreleri olarak
ayrılır.
1.3.1. Embriyonik kök hücreler
Embriyonik kök hücreler, dört-beş günlük embriyolardan, blastosist
adlı yapıdaki iç hücre kütlesinden (iner Celal mass) elde edilir. İç hücre
kütlesi ve blastosistin diğer bir önemli bileşenini oluşturan trofoblastlar,
embriyonik kök hücre eldesi için birbirinden ayrıldığında, embriyonun
hayatı sona erer. Bu hücreler, kültüre kondu¤unda sonsuza dek çoğalma
ve uygun koşullar altında her üç embriyonik tabakadan (ektoderm, en-
doderm ve mezoderm) köken alacak hücrelere farklılaşma kapasitesine
sahiptirler. Embriyonik kök hücreler, in vitro fertilizasyon (IVF) klinikle-
rinde döllenmiş ve araştırma amaçlı olarak bağışlanmış yumurtalardan
gelişen embriyolardan elde edilir. Altı ay veya daha uzun bir süre boyunca
laboratuarda kültür ortamında farklılaşmadan çoğaltılan embriyonik kök
hücreler, embriyonik KH soyuna dönüşülmüş olur. Bu hücre soyları don-
3
HAKERİ Hakan,’’
Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuki Boyutu’’
,SD Dergi 10. Sayı,
Mart-Nisan-Mayıs 2009.
4
KARAKAYA Ahmet,
‘’ Kök hücre çalışmaları ve etik, Türkiye’de insan embriyosun-
dan elde edilen kök hücreler üzerinde yapılan çalışmalarda etik sorunlar’’, İSTANBUL
2013.
